Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Ancak hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleşatır bir düzen değildir. Tüze, maşer süresince insanların sahiden nite davrandıklarını değil, nite davranmaları icap ettiğini gösterir. Tüze, kendisine uyulmak ve uygulanmak yürekin vardır. Doğruluk değeri nedeniyle, insanlar arası ilişkileri bir düzene koymak, maşeri ömürın gerçekleşmesini bulmak lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin huzursına onaylama edilmesi ve uyulması müstelzim, mutlak essah kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabilinden, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle maşer süresince insanların hâl ve davranışlarının dostluk kurallarına uymaması, her devran mümkündür. “İşte dostluk, âdemoğlu davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir model, bir bütündür.” İnsan-âdemoğlu, âdemoğlu-tabiat ilişkilerinin insanlığın ortak çıkarı ve huzuru yürekin evrensel ilkelerle güvence altına kırmızıınmasıdır. Tüze, adamlık seviyesi yürekin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biriyi düşünüm ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, dershane çıkarları, maşer sözleşmesi, tabiat ve insanlar olarak belirten gözlerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun ortak iyiliğini bulmak maksadıyla konulmuş olan ve hep gücüyle desteklenen kaide, hak ve seçimın bütünüdür. Henüz münteşir bir teşhismıyla dostluk, adalete yönelmiş maşeri yaşamma düzenidir. Tüze Söz Fehvaı Tüze kelimesi Arapça “hak” kökünden hasılat ve hak kelimesinin çoğcelil olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “hak” kelimesinin çoğcelil “ah’kak”tır. Türk Gönül Kurumu’na bakarak dostluk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım zorlaü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” anlamı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet anlamında da kullanılır. Beceri Fehvaı Tüze dönemden döneme değiştiği yürekin hala doyurucu bir teşhism örgülamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok onaylama edilen teşhismı ise: “Belli bir zamanda belli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması talih zoruna (müeyyide) bağlamlanmış kurallar bütünüdür.” Ilmî bir disiplin olarak dostluk, kendi süresince gerçek olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun zevat arası ilişkileri sermaye düz kısmına Özel Tüze, zevat ile talih yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Amme Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Tüze, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ivaz Esas Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku hep hukukunun çıbanlıca zir dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku öbür toplumu aranjör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik talih tarafından güvenceye kırmızıınmış ve cebri yaptırımlara sahip olmasıdır. Tüze kuralları âdemoğlu davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun boy bos yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle benzer nitelikteki bütün durumlarda uygulanması sağlamlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Tüze düzında yaptırım hep gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek yürekin kullanılır. Tüze düzenini sağlamlamayı ve korumayı ammaçlayan yaptırımlar gene dostluk düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve tinsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yaptırımlar bu durumları çelmek yürekin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, hapishane ve nakit cezaları; temel hukukunda siyasetten men, vurgun yama; algı hukukunda algı ve kaçakçılık cezaları kabilinden farklı dostluk dallarında farklı yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müteallik çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; dimaği bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik değil ortaya konduğu dönemin problemlerını çözmek yahut politik gözleri dostluk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan dostluk, umumi olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş maşeri bir yaşamma düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kullanışlı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun maşeri ömürı düzenleyip insanların amerikan barış ve güvenlik süresince bir arada yaşamalarını sağlamlamaktır. 2. Ameliye Yarar (Içtimai İhtiyaçların Katlanması) Hukukun kullanışlı amacını, maşeri gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile maşer süresince canlı insanların, birbirleri ile ihdas etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanoğlunun örgüsından kaynaklanan gereksinimlerinı huzurlamaya çkırmızıışır. Tüze bu fonksiyonu ile mevlit, izdivaç, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir dostluk düzeni ömürın gerçek gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanoğlunun tabii örgüsına ve bundan gelecek gelen gereksinimlerine yarar çıkmak zorundadır. Tüze önemli ölçüde, kazançlı gerçeklere de tutkundır; kazançlı gereksinimlara uymalı ve onları huzurlamalıdır. 3. Doğruluk Tüze bu fonksiyonu ile belli bir yapılanma altına aldığı sosyal gereksinimlerı, özü salt bir eşitlik düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak sahici kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kesik teşhismıyla doğruluk, “bir eşitlik düşüncesi”dir. “Doğruluk, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) çıkmak üzere dü farklı anlamda kullanılır. Doğruluk haddizatında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet anlamında kişisel bir özelliği deyimler. Nefer her devran haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni görmek uğrunda sabah akşam ve değmeselemez bir çaba gösterir. İşte bu hâl ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile müteallik oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk konseptı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği ilişik biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte dostluk düzında hukuki boy bos olarak sav konusu olan doğruluk de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü dostluk, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve vergilanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Topluluk yürekindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini yürekaziz kurallar bütünü olarak dostluk, bu değerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve dökmek durumunda bulunmuş olduğuna bakarak, adaletin böylecene, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında doğruluk acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut dostluk ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü doğruluk konseptı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm dostluk sistemine ve sistemlerine hükümran bulunan, nesnel ve salt bir boy bos niteliğindeki adalettir. Tüze bir maşer düzenini yürekerir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; ister bulunan düzeni bakmak, gerekse onu değmeseletirmeyi meşrulaştırmak yürekin her devran adalete çıbanvurulur. Nesnel ve yasa üstü doğruluk hukukta huzurmıza yerleşmiş dostluk düzenlerinin asli örneği, olması müstelzim dostluk anlamında dostluk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, bulunan dostluk düzenlerinin kendisine yarar olup olmadığı açısından bir boy bos ve değerlendirme ölçüsü evet. Tekrar bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun yapmak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve zararlı huzurlıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon denge süresince olduklarında, adil bir dostluk düzeninin gerçekleşmesi sağlamlanır. Alışılagelen olarak tüm dostluk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak dostluk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşeri yaşamma uyacak, hem de bu maşeri ömürın amerikan barış süresince sürebilmesi yürekin bir düzen görünümünü sağlamlamaya çkırmızıışacaktır.